Мөрәҗәгать итү һәм котлаулар бирү өчен электрон адрес:
janartat@inbox.ru,
телефон:
8 (3452) 69-57-60.
Добраться до нас можно на автобусах маршрута:
6, 32, 34, 37, 48, 51, 65, 69, 77, 78, 135к, 135м
(остановка «Автоколонна №-1228», «Школа №-39»)
ул. Шишкова, 6, 2 этаж
Дәһшәтле, кан коюлы сугышта минем Казанлы авылымнан гына 110 кеше катнашты. Шуларның 65-е илебез азатлыгы өчен барган каты сугышларда һәлак булдылар. Ул каһарманнарны онытырга безнең хакыбыз юк. Бөек Ватан сугышының беренче көннәреннән үк сугышка алынып, азатлык һәм бәйсезлек байрагын күтәреп, бөтен Европаны айкап Берлинга кадәр барып җиткән авылдашым, укытучы, политрук, капитан Сәлах Мәхмүт улы Алеев шул батырларның берсе.
Сәлах абый 1908 елда Тубыл округы Вагай районының Бигәтен авылында тирә-якта абруйлы булган хезмәтчел 8 балалы Мәхмүт гаиләсендә туган.
Тумыштан...
Җиңүнең юбилее һәркем өчен зур шатлык. Без ул елларда мәктәптә укыдык. Беренче укытучыбыз Адилә апа Карачева белән бу шатлыкны ишетеп еладык.
Илебез бу канлы алышта Җиңүнең инде 70 еллыгын бәйрәм итүгә әзерләнүенә карамастан, сугыш эзләре безнең иксез-чиксез ватаныбызның төрле гаиләләрендә тирән уелган. 1941 елны Меткә авылында 40 өй бар иде. Һәрберсендә сугышта катнашканнар, яисә вафат булучылар бар. Авыл советының беренче председателе Айбатов, Чанбай Айнуллин, Ибәтулла Ногманов, Кәрим Хәсипов, Бакый Сөләйманов, Ариповлар һәм башкалар канлы көрәштә башларын салдылар. Ә Мөхмәтулла Юмин...
1927 нче елны Тубыл районы, Өстамак авылында күп балалы крестьян гаиләсендә туган Мөнирә апа Речапова илебездәге үзгәрешләрне күреп, Бөек Ватан сугышы чоры авырлыкларына чыныгып, кече яшеннән ятимлек ачысын белеп үсә. Ул 1948 нче елны Якуб Ногъман улы Речапов белән гаилә корып матур гомер юлын уза. Коллар авылында бу тырыш, хезмәт сөючән гаиләне үрнәк итеп сөйли авылдашлары. Речаповлар гаиләсендә бер-бер артлы ун бала туа. Балаларны үстерү, тәрбия бирү аларга җиңел булмагандыр. Мөнирә апа: ”Ул елларны әниләргә өчәр ел декрет ял бирелмәде. Балаларыбыз бер-берләрен карап үстеләр. Мәктәптә укып...
Менә инде миңа да 76 яшь тулды, гомер буена тәмле, кадерле “әтием” сүзен әйтә алмадым. Әтием 1941 елның июнь аенда илебезне, үз туган җиребезне саклап калырга җибәрелә. Әнием өйдә 30 яшендә 4 бала белән утырып кала. Без күргән авырлыкларны Ходай Тәгалә бер кайчан да бер кемгә дә күрсәтмәсен. 6-7 яшь чагында яз көне бакчаларда черек бәрәңге казып эзләп йөргән чаклар искә төшә. Болыннарда кыр суганын, безнекечә әйткәндә “юа”ны, иртәдән кичкә кадәр җыеп шатланып кайта идек. Чөнки ул үлән безнең өчен ул вакытта иң тәмле, бик туклыклы азык булып санала иде.
1947 елда безнең Ялутор...
Шыкча хакимиятенә кергән Талмы, Шыкча, Явызбы, Криводанова авылларында да Җиңүнең 70 еллыгына багышланган төрле чаралар үтте. Яңгыр яуганда да митингка килүчеләр күп булды, халык үз геройлары фоторәсемнәрен алып килгән иде. Балаларның һәркайсы туганының сугышта күрсәткән батырлыгы турында хәбәрдар. Һәркайсында ветераннарны тәбрикләүләр белән бергә, балалар чыгышлары булды, һәйкәлләр янында сакта тордылар. Шыкчада 70 килограмм сыешлы казанда хәрби ботка пешереп, теләүчеләрне сыйладылар, кайнар чәй эчерделәр. Музейда махсус күргәзмә оештырылган, экскурсия үткәрелә.
7 майда хакимият...
Үткән гасырның кырыгынчы елларында әниемнең сеңлесе Асия апам хәрби кешегә тормышка чыгып Литвага китә. Бер елдан соң, 1941 елның июль аенда ялга авылга кайтырга җыеналар. Бу вакытта инде апам көмәнле дә була, баласын әнисе янында табарга хыяллана.
22 июнь. Ял көне булса да, ире частькә барып кайтырга була. Шул китүдән кире әйләнеп кайтмый.
Бераздан күршесе кереп, сугыш башланганын әйтә. “Кешеләр урманга китә, әйдә син дә безнең белән”, - ди. Шул көннән, шул минуттан апамның тормышы куркыныч төшкә әйләнә. Урманда күршесе утырган килеш кенә сыярлык чокырлар казып, шул чокырда атыш...
Кече Уват күле өстендә
Тезелешеп йөзә аккошлар.
Инде авылыма кайта алмам
Шулай куша миңа язмышлар.
Вагай районы, Тугыз авылыннан 15 чакрым ераклыкта күл буена Кече Уват авылы урнашкан. Күлдән елга агып чыга. Ул Агыт елгасына барып тоташа. Агыт елгасы (Агытбаш авылыннан башланган булыр) Тугыз авылы уртасыннан узып Вагай елгасына, аннары Иртешкә коя.
... 1933 елда Омск өлкәсе, Дубровное районы, II Сала авылыннан Нурмөхәммәт Әбүбәкир улы Уразов Кече Уват авылы мәктәбенә башлангыч классларны укытырга җибәрелә. Адия Кәлимулла кызы белән гаилә корып яшиләр. 1937 елда мин тугач, Айнихәят...
Быел Бөек Җиңүгә 70 ел тула. 1418 көн барган дәһшәтле сугышта якыннарыбыз зур батырлыклар күрсәтеп, илгә җиңү яулап алдылар. Сугышка киткән ир-атларны хатын-кызлар, яшь малайлар алыштырдылар. Завод-фабрикалар хәрби көчкә әверелде. Хатын-кызлар станок артына басты. 14-15 яшьлек малайлар, ФЗОда һөнәргә өйрәнеп, хәрби заводларда тәүлек буе корал ясадылар.
Авыл хуҗалыгының әһәмиятен истә тотып, тиз генә тракторчылар курслары оештырылды, кызлар яңа һөнәрне үзләштереп, тракторга утырдылар. Үзләрен аямыйча, бар көчләре белән тырышып, фронтны һәм тылны икмәк белән тәэмин итүгә зур өлеш...
25 нче март көнне Бөек Җиңүнең 70 еллыгы уңаеннан Ялутор районы, Аслана мәдәният йортында Яңа Атьял, Калмаклар, Күлавыл, Аслана авылларында яшәүче сугыш һәм тыл ветераннарын котладылар. Район хакимияте башлыгы А.Гильгенберг белән район ветераннар советы рәисе Н.Ралка хөрмәтле картларыбызга изге теләкләр юллап, юбилейлы медальләр тапшырдылар. Укучылар аларга открыткалар бүләк иттеләр. Чара барышында тамашачыларга сугыш чоры фотохроникасын карарга тәкъдим ителде. Аннары ветераннарыбызны котлап һәр авыл мәдәният йорты үзешчән артистлары матур концерт куйдылар.
Сугыш кырларында көрәшеп, яраланып, утны-суны үтеп чыккан безнең абыйлар, бабайларның күпләре сугыштан соң, тыныч елларда да ахыр көннәренә кадәр үз диннәрен саклап, изге юлда хезмәт иттеләр.
“Җиңүче солдатлар – дин юлында чыныга” дигән китапка авыллардан ветераннарның балалары, оныклары тарафыннан мәгълүматлар килеп тора.
Яркәү районы, Кызылъяр авылында сугыш ветераны Гатаулла Сәлах улы Мингазиев күп еллар үз авылында гына түгел, ә тирә-якта да имам вазифасын үтәп торган.
Гатаулла 1903 елның 15 мартында Татарстан Республикасының Кайбыч авылында дөньяга килә. Малайга...
Вагай районында сугыш һәм тыл ветераннарына “1941-45 еллардагы Бөек Ватан сугышында Җиңүнең 70 еллыгы уңаеннан” исемле юбилей медальләре тапшырдылар.
Ветераннарны бүләкләү тантанасында район башлыгы Рамай Сөнгатуллин, Коллар авылы хакимияте башлыгы Хөҗҗәт Марганов һәм район хакимияте вәкилләре катнаштылар. Р.Сөнгатуллин: ”Бу бүләкне тапшыру Россия Президенты В.Путин Указы нигезендә башкарыла. Без сезне якынлашып килгән Бөек Җиңү бәйрәме белән котлыйбыз, сәламәтлек, озын гомер, аяз, тыныч күк йөзе телибез. Вагай районыннан 9800 кеше Бөек Ватан сугышына китте. Аларның 6 меңе исән...
Безнең әтиебез – Арипов Әптелхәмит Әптелвахит улы 1915 елда Индрәй авылында күп балалы гаиләдә туа. Иң олылары ул була. Алар җиде бала булалар, әтиебез, Мансура, Наилә апаларым, абыйлар - Әптелкавый, Әнвәр, Ришад, Әптелхак. Әтием сугышка кадәр “Красный рыбак” колхозында балык тотучы булып эшләгән. 1938 елда РККАга алына. Ул Ерак Көнчыгышта Иман шәһәрендә хезмәт итә. 1940 елда кайта, ә 1941 елның 15 июлендә сугышка китә. Әтиебез Украинада, Смоленскида, Эстониядә, Литвада сугыша. 1945 елның ахырында өйгә кайта. Сугышка хәтле гаиләдә 2 бала – абыем Мәкъсүд, апам Равия була, аннан соң тагын 9...
Кечкенә генә авылда ике Тәкыя иде. Без кунакка йөри торган карчыкны “Куян Тәкыя” дип йөрттеләр. Тәкыя маманы бүгенгедәй хәтерлим. Әкрен тавышлы, басып торса, безнең белән бер буйлы иде. Ул вакытта без мәктәптә укымый идек. Бәнсә нәнәм пәнҗешәмбе саен хәер-садака биреп безне Хөсәен дәдәгә җибәрә иде. Тәкыя мама белән алар бер ишек алдында яшәделәр. Хөсәен дәдәдән соң без Тәкыя мамага керә идек. Ул аз сүзле булганлыктан микән, безнең белән озак сөйләшми иде. Учларыбызга чөчеләр (кәнфит) салып тиз генә озатып җибәрә иде. Карчык үлгәч генә, аның мендәр астындагы пенсия китапчыгы...
Шәмсетдинов Сәет Мөхәммәдсафа улы 1909 елда Төмән районының Индрәй авылында дөньга килә. Сугыш башлангач, аны беренче көннәрдә үк фронтка җибәрәләр. Фашистлар белән каты бәрелешләрдә, Сталинград өчен көрәштә катнаша. Хәтта 4 ай чамасы Сталинград блокадасында чолганышта кала, ачлы-туклы дошманга каршы сугыш алып барыла. Каты яралана, уң аягын тубыктан югары кисәләр. “Кызыл йолдыз” ордены, “Сталинградны азат иткән өчен” медале белән бүләкләнә. Сугыштан кайткач, Сәет бабай туган авылында мулла вазифасын үти, дини тәртипләрне җиренә җиткереп эшли белә. Халыкны исламга тартуда, авылда иман нуры...
Тубыл районы, Саускан авылында яшәгән Тагилбаевлар гаиләсеннән 4 егет сугышка китә. Яу кырыннан аларның өчесе яраланып кайта. Күп балалы, тату, бер-берләренә ярдәмчел гаиләдә туып-үскән Хәлилулла Айнулла улы Тагилбаевка сугыш башланганда 36 яшь була. 1941 елың 27 июль көнендә Иртеш буенда урнашкан зур, матур татар авылы халкы да ир-егетләрен сугышка озата. Айнулла абый белән Бибиҗамал апага бу көн бигрәк тә авыр була. Чөнки аларга 4 улларын да берьюлы озатырга туры килә. Әхмәтулла, Мөхәммәтулла, Хөҗҗәтулла, Хәлилуллага да гаиләләрен, әти-әниләрен калдырып китәсе җиңел булмагандыр. Хәлилулла...
