Мөрәҗәгать итү һәм котлаулар бирү өчен электрон адрес:
janartat@inbox.ru,
телефон:
8 (3452) 69-57-60.
Добраться до нас можно на автобусах маршрута:
6, 32, 34, 37, 48, 51, 65, 69, 77, 78, 135к, 135м
(остановка «Автоколонна №-1228», «Школа №-39»)
ул. Шишкова, 6, 2 этаж
Руханнар гаилә тормышында була торган куркыныч берничә чорны аерып күрсәтә. Күзәтүләр буенча, өйләнешүчеләрнең яртысы беренче елны ук аерылыша. Һәм моның сәбәбе дә гади: яшь кешеләр көнкүрештә туган сынауларны үтә алмыйлар. Әлеге очракта ир яки хатынның бурыч-вазифаларны үз өстенә алырга, гадәтләрен үзгәртергә теләмәве һәм башкалар да аерылышуга сәбәп булырга мөмкин.
Гаилә тормышы өчен икенче сынау чоры беренче 3-5 елда була. Нәкъ менә шушы вакытта гаиләдә балалар туа, яшьләр торак мәсьәләсен хәл итү, эш һәм эштәге дәрәҗә белән мәшгуль. Нәтиҗәдә, рухый һәм җисмәни киеренкелек ир...
Вагай районы, Коллар авылында күп балалы гаиләдә өченче бала булып туган Хәйрулла Рамазан улы Колмәмәтов 87 яшен тутыра. Әнисе - Сәхибҗамал, әтисе - Рамазан колхозда эшлиләр, үз хуҗалыкларын да алып баралар. Хәйрулла тырышып Коллар мәктәбендә 4 сыйныфка кадәр укый, өйдә йорт эшләрен башкара, кечкенә сеңелләрен карый, әти-әнисенә ярдәм итә. Советлар илендә коллективлашу башлана, авыл халкының күпчелеге колхозда эшли. Тормышлар җайга салына дигәндә, 1941 нче елны Бөек Ватан сугышы башлана. Бу елларны Хәйрулла абыйның әтисе өстеннән әләк язучылар табыла.
...
Асланадан бик күп кызлар, егетләр укытучы һөнәрен сайлаганнар. Алар илебезнең төрле мәктәпләрендә хезмәт иттеләр. Бу язмам биш мәгърифәтче кызга багышлана, алар – апалар һәм сеңелләр. Беренче булып бу гаиләдә укытучы һөнәрен зур кыз Фәрхинур сайлый. Ул 1919нчы елда Татарстанда туа. 1921нче елда гаиләләре Ялутор районындагы Күлавылга килеп төпләнә, ә соңыннан Асланага күчә. 1935нче елны авылдагы җидееллык мәктәпне тәмамлагач, ул Чиләбе өлкәсенең Троицк педтехникумына укырга керә. 1937 нче елда укуын тәмамлаган яшь белгеч шул өлкәнең Кунашак районында балалар йортында һәм башлангыч...
Дөньялыкта ата-анага килгән иң авыр кайгыларның ачылыгын күздә тотып халык телендә “Газиз балаң үзеңнән алда китмәсен”, “Ачы кайгыларны күрергә Ходай насыйп итмәсен, күргәнгә сабырлык, түземлек бирсен”, - дигән әйтемнәр йөри. Кызганычка каршы, бу сүзләрне безгә бик еш әйтергә туры килә. Бүген йөгереп йөргән яшьләр иртәгә юк булалар. Ни өчен шулай? Иң аянычлысы да шунда: аңа ансат кына җавабын да табып булмый. Төмәннең Салаир трактындагы мөселманнар зиратының ачылып, 3-4 ел гына эшләп килгән чорында, зират мулласы Марат абый Мусямов (үзе дә мәрхүм инде, урыны җәннәттә булсын) белән...
Уба авылына килеп төшкәч, ишек алды шау чәчәккә төренгән матур йортта яшәүче Бибинур апага юл алдык. Ул безне бакчасында үскән яшелчә-җимешләреннән әзерләгән төрле кайнатма, кабымлыклар, шулай ук тәмле-тәмле милли ашлар пешереп көтеп торган. Безнең белән очрашуга дип авылдашлары да кергәннәр иде. Шул арада уңган хуҗабикә теплицадан яшел суган, кыяр, укроп, помидор алып кереп, тиз генә салат та ясап җибәрде.Һәммәбезне хуш күреп, кыстый-кыстый сыйлаган арада хуҗабикәнең үзе турында сораштык.
Бибинур Хәкимулла кызы Сәйфетдинова 1938 елда Уба авылында туа. Аңа бер яшь...
Тубыл шәһәрендә кешелекле, игелекле, зәвыклы милләттәшләребез яши. Аларның күпчелеге авылларда туып-үскән. Бүгенге сүзебез милләтебезнең язмышы, мәдәнияте белән кызыксынган, бу юнәлештә егерме елга якын хезмәт иткән Янгуловлар гаиләсе турында.
Туган телләрен, татар мәдәниятен торгызу, күтәрү өчен җан атып хезмәт иткән Янгуловлар – икесе дә авыл балалары. Гөлнара - II Вагай, Зөфәр Вәчир авылында туа. Зөфәр башлангыч классларны тәмамлагач, әти-әнисе Тубылга күченеп киләләр. Мәктәпне тәмамлап, Зөфәр медицина училищесына укырга керә, аннары армия сафларында хезмәт итеп кайткач...
Каршымда гади генә татар Бабшановлар гаиләсе. Авыл балалары булуга карамастан, Наилә – Богандинкадан, Раид – Ялутор районы, Күлавылдан табышып-кавышып шәһәргә килеп урнашалар.
Ике яшь йөрәк әле күптән түгел генә туйлар ясап, яши башлаганнар иде. Менә инде 15 ел вакыт узып та киткән. Бу әле гомерләренең уртасына гына якынлашалар дигән сүз. Гаилә тормышлары ныгып, чәчәк аткан мәл. Башка бәхетле гаиләләр кебек, алар тормышын да балалар бизи - Данис белән Алинә исемле мәхәббәт җимешләрен тәрбияләп үстерәләр. Тик гаиләдә балалар туган телләрен белмичә үсүләре әти кешенең эчен пошыра икән...
Төмән шәһәренең заманча төзелгән, яшәү өчен бөтен уңайлыклары булган “Европейский” микрорайонында Усмановлар гаиләсе яши. Чыннан да, үзебезне чит илдә йөреп кайтандай хис итеп, шәһәребезнең шундый почмаклары булуына куанып кайттык.
Дүртпочмак ясап урнашкан биек йортларның фатирлары зур, әйбәт, аларның балконнары иркен, ишек алдына карый. Ә беренче катта төрле-төрле кибетләр эшләп тора. Ишек алында балалар, олылар, картлар өчен ял итү урыннары, спорт белән шөгыльләнүчеләргә теннис, футбол һәм башка спорт төрләренә мәйданчыклар ясалган. Иң шаккаттырганы - чит илдәгечә урам каршында зур...
Дөньяда һәркемнең бәхетле буласы килә. Максат бер кебек, ләкин эзләү һәм язмыш юллары төрлечә.
Аллаһы Тәгалә биргән маяк белән үз көче, тырышлыгы, сабырлыгы ярдәмендә тормыш юлларының нужасын үтеп, бәхетле картлыгын хезмәттә тапкан Кайнәт Әхмәтҗан кызы Насыйбуллина хөрмәткә лаеклы, яшьләргә үрнәк шәхес.
Әтисе - Әхмәтҗан Фастулла улы җирле Акъяр кешесе, әнисе Зәйнәп Вәли кызы чибәр, эш сөючән, сүзгә оста, 1912 елларны әнисе Газизә белән Казаннан килгәннәр. Әтисе Утрау урманында сагыз агызып, аны ат белән Төмәнгә китереп сату иткән. Өйләнгәч кладовщик була, соңыннан ирле-хатынлы кибеттә...
Көннең яктылыгы – кояшта, күкнең матурлыгы – йолдызларда, җирдәге тормышның яме – балаларда. Әйе, кайсы гына йортка барып кермә, балалар чыр-чуы белән тулган йорт иң ямьле, иң бәрәкәтле йорт.
Җәйнең июнь ае. Шигабиевлар гаиләсе шәһәрдә яшәсәләр дә, ишек аллары кош-корт, шаулап үскән бакча җимешләре белән тулган. Капкадан керүгә аллы-гөлле роза чәчәкләре каршы алды. Оныклары Эмиль белән Наил әби-бабайда рәхәтләнеп ял итәләр. Себер җирлегендә нинди җиләк-җимешләр, яшелчәләр үсә, аларның бакчасында барысы да бар - чия, алма, груша, карлыган, кура җиләге һәм башкасы. Озын рәтләр...
Быел 17 июньдә тормыш иптәшемнең бакыйга китүенә 20 ел булды. Тугыз ел гомерен – хәрби хезмәттә, 17 ел - клубта, тагын 17 елын партия кушуы буенча совхозда - үзебезнең авыл бүлекчәсендә җитәкче хезмәтен үтәде. Кайда эшләсә дә, халык ихтирамына лаек булды. Хәзерге мәчет картлары да заманында аның кул астында эшләгән механизаторлар бит. Өлкәннәр аз калды, яшьләр Төмәнгә эшкә йөриләр, вакыт җитми.
Мин инде кабат-кабат егылып мәчеткә көн дә йөри алмас хәлгә килдем. Бу җомгада, абыйларын искә төшерсеннәр дип, барып кайттым.
Мин кергәндә мәчет имамы Хәмит хаҗи үзе генә иде...
Табигать пычрана һәм бозыла барган заманда яшибез. Ашаган ризыкларыбыз консервантлар һәм без белмәгән әллә нинди хикмәтләр белән шыплап тулган.
Беркөнне “1нче канал”дан тапшыру карадым. Без яратып ашаган тавык түшкәләрен ничек итеп “эшкәртеп” сатуга чыгарганнарын күрсәттеләр. Шаккаттым. Тапшыруны алып баручы бер килолы түшкәгә шприц ярдәмендә тозлы су кертте. Менә шулай авырлыгын ярты килога арттырып, түшкәне туңдырып, сатуга чыгаралар икән. Тозлы сыекча белән бергә тәмләткечләр, буягычлар, эмульгаторлар да тутыралар икән. Эмульгаторлар – азыкның үзле, матур булуы, тиз бозылмавы өчен җаваплы...
Җәй. Эссе. Су коеныр өчен менә дигән вакыт! Ләкин куркынычсызлык кагыйдәләрен дә онытмау кирәк. Бигрәк тә балалар белән ял иткәндә, аларны күз уңаеннан югалтмау зарур. Тулырак түбәндәрәк укыгыз:
Җәй көне сулыклар, анда балаларга тиешенчә күзәтү булмау белән куркыныч та инде. Статистика күрсәткәнчә, балалар белән күңелсез хәлләр күпчелек очракта, яннарында олылар күп булганда килеп чыга. Мәсьәлә шунда, бала олыларны күрә һәм саксыз кылана, суда шуклана, чума, тирәнгәрәк кереп китә. Ә олылар, табигатьтә рәхәтләнеп ял итәләр һәм уяулыкларын югалталар.
Суда йөзәр өчен кабартылган...
Шушы көннәрдә Түбән Тәүде районы, Саз авылында Хәйруллиннар гаиләсендә бик матур никах туе үтте. Борын-борыннан килгән гадәт ул: кызны ярәшкәннән соң, кәләшнең әти-әниләре зурлап никах туе уздыралар. Кыз һәм егет ягыннан барлык туганнар, дус-ишләр, авылдашлар бу бәйрәмгә яшьләрне котлап килделәр. Саз авылында туып-үскән Зифа Илфат кызы белән Кырынкүл егете Рөстәм Ильяс улы ике ел матур гына йөргәннән соң кавышырга...
Татар халкы гомер-гомергә тыйнак һәм әдәпле. Гаиләдә нинди генә ыгы-зыгы яисә бәла-каза килмәсен, ул бервакытта да йорт эченнән чүпне урамга алып чыкмый, яисә, “Авызыңда кара кан булса да, аны кеше алдында төкермә”, дигән әйтем дә бар. Шуңа күрә бүгенге мәкаләмдә авыл һәм геройларның исемнәрен язып тормыйм.
Бу көннәрдә авылга кайтканда, каршыма бер әби очрады. Гадәттәгечә, исәнләшеп кенә узып китәсе иде, әмма бу юлы ниндидер эчке сиземләү әбидән хәл-әхвәл сорашырга мәҗбүр итте. Әби шәһәргә кузгаласы машиналы кайтучыны эзләп йөри. Башта бик ачылып та китмәде. Сөйләшә торгач, күңелләре тулып...
