Мөрәҗәгать итү һәм котлаулар бирү өчен электрон адрес:
janartat@inbox.ru,
телефон:
8 (3452) 69-57-60.
Добраться до нас можно на автобусах маршрута:
6, 32, 34, 37, 48, 51, 65, 69, 77, 78, 135к, 135м
(остановка «Автоколонна №-1228», «Школа №-39»)
ул. Шишкова, 6, 2 этаж
(Дәвамы. Башы 24нче, 27нче, 28нче, 29нчы саннарда).
Таныш табиб белән сөйләшеп, аерым палатага урнаштырып кайткач кына тынычланды. ”Әтидә “белая горячка” башланган бугай, эчү хәерлегә илтми шул!” - диде аптыраулы караш ташлаган Нинага. Әмма төнлә хастаханәдән шалтыраттылар. Харис кич җиткәнне генә көткәнме, әллә хәле яхшыра төшкәнме - палатадан качкан иде. Данис апасына шалтыратып карады. Бәлки андадыр? Апасы әтиләренең килмәвен әйтте. Данис тиз-тиз генә киенеп, авылга кайтырга чыкты. Төн караңгы. Ирнең уйлары төннән дә караңгырак - әтиләре ул–бу эшләп куймасын тагын. “Нинди генә каргышлар керде икән безнең йортка, тормышның кызыгы бетеп китте бит әле”, - дип, үз–үзенә күңел тынычлыгы таба алмады.
18 февральдә Сара апа Ермышеваның туган көне. Сара апа Күкрәнде сигезьеллык мәктәбенең 1967 ел чыгарылышының сыйныф җитәкчесе иде. Менә алар: Әмир Алеев, Күчүм Гайсин, Фәрит Ермышев, Әүхәт Ибраһимов, Раил Ибраһимов, Зәйнулла Мавлютов, Галия Мөхәммәтшина, Мансур Ниязов, Исхак Ниязов, Сания Рәхимбакиева, Әдип, Әхтәм Ташбулатовлар. Күбесе өлкә күләмендә зур казанышлары белән танылган шәхесләр. Сара апа безгә татар әдәби теленә мәхәббәт сеңдерде, иҗат сулышы өрде. Шулай ук класстан тыш эшләрне дә бик кызыклы, мавыктыргыч итеп оештыра иде. Без төрле концертларда, иҗат кичәләрендә бик актив катнаша идек. Халык безнең чыгышларны аеруча яратып каршы ала иде.
Без, Сара апаның шәкертләре, фидакарь хезмәте өчен аңа үзебезнең рәхмәтебезне белдерәбез, нык сәламәтлек, тагын күп еллар игелекле, рәхәт тормыш телибез.
Мәктәптә укыган елларда әдәбият дәресләре аша танылган татар зыялылары Г.Тукай, Х.Туфан, К.Нәҗми һәм башка профессионал шагыйрь-язучылар әсәрләре белән танышып бардык. Мәркәзәбез Казан, ямьле Идел буйлары, Татарстанның матур, йомшак табигате турында без, себерлеләр, кышкы салкын классларда, тәрәзәләрдәге кыш-рәссам сурәтләгән бизәкләргә сокланган килеш, көчле хисләрдә язылган шигъри юлларны горурланып укыдык. Шул чакта җирле каләм осталарыбыз да үзебезнең кырыс табигатьле Себерстаныбызны шулай җанландырып, чиксез ярату белән кеше күңеленә җиткерерлек итеп тасвирлый алырлар дип уйладыкмы икән?! Туган җиребезнең матурлыгы, балыкларга бай күлләре, мүк җиләге үскән сазлыклары, урман-кырларын яраткан һәм халкының киләчәген кайгырткан кеше генә бу турыда башкаларга төгәл итеп җиткерә ала. Һәм, ниһаять, шундый затлар әкренләп милләтебезгә кагылышлы эчтәлекле шигырьләре белән иҗат күгебезне яулый башладылар.
Бу көннәрдә килеп чыккан уңайсыз хәл, укучыларыбыз, сезнең белән ачыктан-ачык сөйләшергә этәргеч ясады. Дөрес, бу турыда күптән язарга кирәк иде, ә без хәл икенчегә кабатлангач кына сезгә җиткерергә кирәк дип таптык.
Бер ханым “язган” шигыре газетада басылып чыккач: “Ник сез шигырьләрне авторның рөхсәтеннән башка төзәтәсез, шулай эшләргә хакыгыз юк! Мин сезне судка бирәм”, - дип, безне кая очратса, шунда сүгә башлады. Аннары редакциягә үк килеп җитте. Сүзебезне бүлеп, шуны искәртеп үтик: авторның редакциягә хат җибәрүе аны бастыруга ризалык белдерүе, дип исәпләнә. “Массакүләм мәгълүмат чаралары турындагы” Законның 42нче маддәсе белән аларны редакцияләү дә автор рөхсәтен таләп итми, бердәнбер шарт – хатның төп фикере, эчтәлеге үзгәрмәскә тиеш.
(тууына 15 январьда 110 ел тулды)
1965 елның ноябрь ахырларында Тубылга Татарстаннан бер төркем язучылар килеп төште. Төркем Фатыйх Хөсни җитәкчелегендә Аяз Гыйләҗев, Шәүкәт Галиев составында иде. Алар Хуҗайлан авылында Якуб Зәнкиев белән очраштылар, Сатылганда минем әти – Солтан Садыйков белән очрашып әңгәмәләр алып бардылар, 30 ноябрьдә Тубылда шәһәр татар мәдәнияте йортында (хәзерге мәчет бинасында) укытучылар, укучылар, студентлар белән язучылар очрашу кичәсе оештырдылар. Мин ул елны армия хезмәтеннән кайтып Сатылган мәктәбендә укыта идем. Шул кичәдә миңа бу авторлар автографлары белән үзләренең яңа гына басылып чыккан китапларын – Фатыйх Хөсни “Минем тәрәзәләрем” повестен, Шәүкәт Галиев “Шәвәли” исемле балалар өчен шигырьләр җыентыгын, Аяз Гыйләҗев “Зәй энҗеләре” повестен бүләк иттеләр.
Якуб абый язучылар белән үзенең укытучылар тормышы турында китап язырга теләве белән уртаклашты. Алар бу эшне хуплап каршыладылар, ә Аяз Гыйләҗев ярдәм күрсәтергә әзерлеген белдерде. Шул ярдәм һәм киңәшләр аркасында Я.Зәнкиевның “Иртеш таңнары” дилогиясе барлыкка килде.
Минем карт әтием Шәрифулла Сафиулла улы Нурмөхәммәтов 1937 елны армия хезмәтенә алына һәм шуннан фронтка китә. Ленинград блокадасын, Эстония, Латвия фронтларын үтеп, 1945 елны Берлинга барып җитә. Аның әкияттәгечә батырлыгын язып бетереп тә булмас. Хезмәттә һәм фронтта бер үзе 3-4 кешелек эшләр башкара, кызу һәм тәвәккәл кеше була. Йөкләмәләрне һәрвакыт “бик яхшы”га үтәгәне өчен аны иптәшләре “Огонёк” дип йөртәләр. Аны батырлыгы, патриотик хисе көчле булган өчен “Кызыл байрак” ордены, I нче һәм II нче дәрәҗәдәге “Бөек Ватан сугышы” ордены белән бүләклиләр. Шәрифулла карт әтием 1945 елны күкрәгенә алтындай балкып торган орденнар һәм дистәләгән медальләр тагып сугыштан кайтып төшә. Әмма, аның бер аягында ярчык калып, аягын югалта, ул бер кая да йөри алмый.
Бу көннәрдә Тубыл шәһәренең себер татар мәдәният үзәгендә дуслар белән очрашу кичәсе узды.
Зал тамашачылар белән тулы иде. Чараны оста һәм эчтәлекле итеп Розалия Корманалиева алып барды. Дуслар-туганнар, шигърият яраткан милләттәшләрем матур чыгышлар ясап мактау сүзләре багышладылар, шигырьләр сөйләделәр, чәчәк-бүләкләрнең дә ниндиләре генә юк иде! Төрле мактау сүзләре әйтеп, мине киләчәккә бурычлы итеп тә куйдылар. Чыгыш ясаучылар арасында кунаклар күп иде. Тубыл татар мәдәният үзәге артистларын, 15нче мәктәп укучылары (җитәкчеләре Н.Хәкимова), ”Себер нурлары” ансамбле, С.Бекенин, Х.Хучашев, Н.Хәкимованың җырларын, С.Нотфуллина, Г.Закирова, Н.Назырова, М.Ижбулаев, З.Нагипова, Ф.Нагипова, С.Хәлидуллина һәм башкаларның чыгышларын көчле алкышларга күмделәр.
“Яңарыш” газетасының 2014 елгы 51 нче санында С.Сагитовның “Тәнкыйть сүзе кирәкме?” дигән соравы бик вакытлы күтәрелгән. Шул ук елда 47 нче санда басылган “Сезнеңчә ничек?” исемле минем мәкаләм дә шул ук проблемага багышланган иде. Соңгы елларда өлкәбезнең татар матбугатында күп кенә фәнни, публицистик, әдәби проза, шигъри әсәрләр дөнья күреп килә. Бу шатландыра, әдәбиятыбызда яңа авторлар, яңа темалар, жанрлар туып тора, себер татарларының иҗади көчләре үсүен күрсәтә. Һәр басылып чыккан китап, газета битләрендә бәяләмә таба, ләкин күпчелек очракта авторларның хезмәте берьяклы гына ачыклана, тирән анализ ясалмый, уңышлы яклары гына күрсәтелә. Мондый анализ авторларның осталыкларына, үз алларында һәм укучылар алдында җаваплылыкларына этәргеч ясыймы?
9 нчы декабрьдә “Яңарыш”ның якын дусты, җирле шагыйребез Заһит Гаталхак улы Акбүләков дөньядан китте. Ул – тумышы белән Башкортостанның Караидел районы, Иске Акбүләк авылыннан. 1956 елда урта мәктәп тәмамлый, Аскын авыл хуҗалыгы училищесында укып, механизатор һөнәрен ала. Үз теләге белән Казахстанга чирәм җирләрен үзләштерергә китә. 1960 елда армия сафларына алынып, хәрби училищеда укыганнан соң, калган гомерен отставкага чыкканчы хәрби хезмәткә багышлый. Шигырьләр яза. Шигырьләре 1990 елда “Яңарыш” газетасында бастырыла башлый. Заһит абыйның “Себер моңы” (1995), “Тормыш бизәкләре” (2002), “Изгелек юлында” (2007), “Сафлык чишмәсе” (2008) китаплары дөнья күрәләр. 2014 елны Зыятдин Низамов белән “Встречи-знакомства” китабын иҗат итәләр. “Яңарыш” редакциясе каршында эшләп килүче “Әдәби Төмән” түгәрәге шагыйрьне Татарстан Язучылар берлегенә кабул итүне сорап мөрәҗәгать итте. Аның иҗаты берлекнең шигърият остаханәсендә тикшерелеп, ул Татарстан Язучылар берлегенә әгъзалыкка тәкъдим ителде.
Газета укучыларга җирле шагыйрьләребезнең, минемчә, әйбәт, матур әйтелгән фраза-өзекләрен күрсәтеп китәсем килә. Әйткәнебезчә, шигырь ул бит Коръән сүрәсе кебек кечкенә генә күләмдә зур мәгънәле әсәр булырга тиеш. Менә мисал итеп Фәхриҗамал Утяшеваның шигыреннән бер өзек:
Көтмәгәндә сынды күңел
Сөю хыянәтеннән.
Гафу үтен, миннән түгел
Яшьлек мәхәббәтеннән.
Күптән түгел редакциягә Казанда яшәп иҗат итүче якташыбыз - шагыйрь Шәүкәт Гаделша (Сибгатуллин) “Табигать баласы” дигән яңа китабын җибәрде. Шушы китабында Шәүкәт Гаделша әдәбият сөючеләргә шигърияттә үз йөзе, үз аһәңе булган, Көнбатыш Себер татар тормышының һәм табигатенең кабатланмас үзенчәлекләрен шагыйрәнә гәүдәләндереп, бүгенге татар поэзиясен яңача образлар, сурәтләр белән баетучы талантлы шагыйрь буларак тәкъдир ителә.
Китапның беренче битендә уң якта югарыда “Китап Татарстан Президенты Рөстәм Нургали улы Миңнеханов ярдәме белән нәшер ителә” дип язылган. Әдәби-нәфис басма “ТанДим” нәшриятында бастырылган. Мөхәррире Р.Х.Корбанов.
Бу калын басмага шагыйрьнең 2012-2014 елларда иҗат иткән яңа шигырьләреннән тыш, “Ярык мөгез” (1970-1996), “Ядрә тигән” (1997-1998), “Сөмән кадыйм” (1999-2000), “Чоңгыл” (2004-2006) китапларыннан алынган шигырьләр тупланган. Шәүкәт абыйның яңа шигырьләренең берничәсен сезгә тәкъдим итәбез, укучылар.
Озак еллар Казанда яшәп иҗат итүче якташ шагыйрь Шәүкәт Гаделшага (Шәүкәт Гаделша улы Сибгатуллин) 16 сентябрьдә 65 яшь тула. Ул Түбән Тәүде районы, Киндерле авылында туып-үскән. Шәүкәт Гаделша “Яңарыш” газетасының якын дусты, ярдәмчесе. 1998 елдан бирле аның шигырьләре газетада басыла. Унбиш елдан артык Түбән Тәүде районының татар мәктәпләрен, авылдашларын “Яңарыш”ка яздырып килә. Туган ягына сагынып кайтып, Коръән ашлары үткәреп, авылдашлары белән аралашып, иҗат итәр өчен илһам алып китә. Ул шигърияткә үз йөзе, үз аһәңе булган, Көнбатыш Себер татар тормышының һәм табигатенең кабатланмас үзенчәлекләрен шагыйрәнә гәүдәләндереп, бүгенге татар поэзиясен яңача образлар, сурәтләр белән баетучы талантлы шагыйрь. 1999 елдан Татарстан Язучылар берлеге әгъзасы. Аның җиде китабы дөнья күрде (“Ярык мөгез”, 1997; “Ядрә тигән”, 1998; “Сөмән кадыйм”, 2000; “Җилгә моң дыңгычлыйм”, 2003; “Аучы җыры”, 2004; “Чоңгыл”, 2006; “Иман капка ачканда”, 2011).
Ул чакта каеннар безнең авылга биектән аккан текә яшел шарлама булып ябырылалар иде. Тавыкларның иң яратып күкәй сала торган урыннары бакча башларына сыенган куе яшь каенлык булды. Менә мин шундый мул табигатьле авылда иң ярлы гаиләдә ачлы-туклы, иске-москы киеп үстем. Кармак таягы күтәреп торырлык хәлгә җиткәч, балык тотарга йөрдем. Аякларым кар ерырлык күтәрелгәч, куянга, кыр тавыкларына тозаклар кора башладым. Барганда-кайтканда хыялга, уйга чума идем. Нигә минем кием иске, итек тишек? Бер ыштан киеп йоклыйм, шуның белән мәктәпкә барам, урамда уйныйм. Өебез бик кечкенә. Ашаганыбыз бәрәңге, ул да бетеп куя. әти дә, әни дә кызганыч. Әти - рухы сынган кеше иде. Бабайны Совет власте атып үтергән.
Ялутор шәһәрендә яшәүче, гомере буе төзелештә эшләгән, 1999 елдан бирле “Сандугач” ансамбленең актив әгъзасы Дәрига апа Фәтхуллина күп еллардан бирле шигырьләр язу белән мавыга. Кечкенә вакытта күрсәтми идем, ди ул. Хәзер инде аның шигырьләре көйгә салынып, фестивальләрдә лауреат исемнәрен алалар. Ялуторга гына багышланган дүрт, Сәел авылына багышланган бер җыры бар. Тиздән җыентыгын бастырырга уйлый.
- Шигырь төнлә туа миндә, кайсы вакытта 3-4 шигырь язып куям, - ди ул.
Менә шундый һич картаймас, гел тормышның алгы сафында атлаучы, даими рәвештә төрле мәдәни чараларда катнашучы Дәрига апа шикелле өлкәннәребез көч өсти, киләчәккә өмет уята.
Гөлнур ВӘЛИЕВА.
Җирдә ап-ак карлар ята,
Бүрәндә бозлар ката.
Суыктан куркып таң ата,
Күрше иртүк баш вата.
Кыш инде шатланып йөри,
Тирә-юньгә кар чәчә.
Күрше инде карларын көри,
Кар ява иртә-кичен.
Бала-чага таудан шуа,
Аучы да куян куа.
Шатлыклардан бәхет тула,
Көзге айны кыш юа.
