• 

Яңа ел бүләге

Подробности

Опубликовано 27.12.2019 00:00

Просмотров: 763

(Хикәя)

Сабриянең күңеле тулды. Күз яшен күрсәтмәс өчен, тәрәзә янына килеп басты һәм урамга карап тора башлады. Кичә генә урамда кап-кара балчык иде, бүген әнә, ап-ак кар ява. Эх, аның да Солтаны кайтсын иде дә, шулай дөньясы яктырып китсен иде. 7 яшьлек Сәйдә белән энесе Сәет тә әтиләрен көтәләр. Алар инде кыш бабайга хат язып, чыршы төбенә куйдылар. «Кыш бабай, безгә бүләк кирәк түгел, безгә дәү әти бүләкләр дә, чыршы да алып кайтты, дәү әни яңа оекбашлар бәйләде. Әниебез тәмле әйберләр пешерде. Безнең бар әйберебез дә бар, тик әтиебез генә юк. Ул барын бар да, тик кайтмый гына. Кыш бабай, син аны күрәсеңдер, әйт аңа, улың белән кызың сине бик-бик сагынганнар, диген, алар инде зур үскәннәр, диген. Бик көтәләр, дип әйт». Балалар кулы белән язылган хатның эчтәлеге шулай иде.

Сабриянең уйларын каенанасы Гөлйөзем тавышы бүлде:

– Сабрия, кызым, чәй эчеп алырга кирәк, әтиеңнең дә әнә тамагы кипкән. Эшкә барырга да вакытың җитеп килә.

– Ярар, әнкәй, хәзер. – Хатын көрсенеп куйды. Күз яшен сөртеп, табынга килеп утырды.

…Ничек матур башланган иде бит аларның тормышы. Мөгаен, күз тигәндер.

Сабрия бала чакта ике әби белән үсте. Әти-әнисен белми, күргәне дә юк. Әбисе Нәсимә кызны акыллы, булган итеп үстерергә тырышты. Догалар өйрәтте, чигү, бәйләү эшенең серләренә төшендерде. Кыз үзеннән олы кызларга сөлге, мендәр тышлары чигеп, үзенә акча да эшләде. Кичләрен чыгып йөрмәде. Яшьтәшләре кияүгә чыгып, шәһәргә китү турында хыяллансалар, ул авылда калып, үзен үстергән әбисен тәрбияләргә теләде.

Кияүгә чыксам, каенатам, каенанам булсын иде, авыз тутырып әткәй, әнкәй дип әйтер идем, дип хыялланды. Мәктәпкә барганда-кайтканда, ул гел бер зур йорт яныннан карап үтә. Аларның бакчалары да бик матур, анда нинди генә чәчәкләр юк! Көзен алмалары өлгергәндә, Гөлйөзем әби узып барган балаларга да алма чыгарып бирә. Менә шул йортта яшәсәң…

Быел инде Сабрия соңгы елын укый, аннары читтән торып укырга керер, Алла бирсә. Ул бик яхшы укый. Беркөнне мәктәптән кайтканда, шул зур йортта яшәүче егет кызларны бәрәңге чүпләшергә чакырды.

– Кызлар, әйдә булышыгыз әле, яңгыр ява башлаганчы, чүпләп алыйк, – диде егет.

Күрше авылдан килеп укучы Асия белән Сабрия керделәр, калган кызлар кайтып киттеләр. Эре бәрәңге тиз чүпләнде, яңгырның беренче тамчылары төшә башлаганда, Солтан (егетнең исеме шулай иде) соңгы капчык бәрәңгене күтәреп керде. Кызларның эшләвен Самат карт күзәтеп торган икән:

– Карчык, дим, кара әле, бу кызларның озын чәчлесе Солтанга менә дигән кәләш бит, – дип карчыгына карады.

Күпме чакырсалар да, кызлар чәй эчәргә кермәде. Озын чәчле кызның җитезлеге хакында чәй янында кабат сүз булды. Солтан көлде генә, тик үзенең дә кызга күзе төшеп өлгергән иде инде.

Туганнарына кайтмыйча, ул көнне Асия дә Сабрияләрдә кунарга калды.

– Беләсеңме, дускай, теге егет миңа ошады, башын әйләндерәм әле шуның, – диде Асия. – Әйдә, клубка төшик әле.

– Юк, беркая бармыйм, укыйсы дәресләр күп, – диде Сабрия.

Берничә көннән соң Сабрия әбисе белән амбарга иген алырга менделәр, ничек алып кайтырга, дип торганда, каяндыр Солтан килеп чыкты.

– Сез игенгәме? – дип сорады ул һәм, әйткәнне дә көтмичә, капчыкларны төяп тә куйды.

Әбисен кабинага утыртып, кыз кузовка менде. Игенне бушаткач, егетне чәйгә чакырдылар, кермәс, дигәннәр иде, кая ул, түргә үк менеп утырды.

– Нәсимә апа, чәегез бик тәмле, рәхмәт, бәлки, әле киявегез дә булып куярмын, – дип шаяртты егет.

– И, Аллам, – дип, көрсенде Нәсимә, – сиңа инде үзегез кебек, үзегезгә туры килә торган кыз насыйп булсын.

Сабрия утта янды, тамагына төер утырды, үзенең шулай үсүендә бер гаебе дә булмавын уйлап сыкранды кыз… Шул чагында ишектән атылып Асия килеп керде дә, Солтанны күреп, туктап калды.

– Нәрсә, әллә кияү булдыңмы? Кайчаннан бирле көтәм, чыкмыйсың, – дип, Солтанны алып чыгып китте.

Сабрия тәрәзәдән карамады. Аңа бик авыр иде. Моңарчы авылда барлыгын да белмәгән Солтан абыйсы ник болай кызның йөрәгенә килеп керде соң әле?!

– Ела, балам, ела, – диде әбисе, – күңелеңә таш утырмасын. Тик Солтан синең өчен дә, Асия өчен дә түгел. Самат карт бик төпле, кырыс кеше. Гөлйөзем – аның киресе, йомшак, сабыр. Олыгайганнар инде, Солтан аларның бердәнбер уллары. Аларга шул зур хуҗалыкка Солтан белән иңгә-иң куеп яши торган килен кирәк.

Тик Нәсимә карчыкның сүзе дөрескә чыкмады. Кичен, мәктәптән кайтып барганда, Солтан Сабрияне юлда көтеп тора иде:

– Тукта әле, Сабрия, сиңа сүзем бар иде, – диде Солтан. – Мин сине кайчаннан бирле саклап йөрим…

– Бик күрәсең килде мени, Солтан абый? – диде кыз, ярым шаярып. Үзенең йөрәге атылып чыгардай булып типте.

– Сагындым шул, Сабрия, матурым, көндез мин эштә булам, кичен син чыкмыйсың, өегезгә керергә яхшы түгел, берничә көн капка төбегездә дә басып тордым, – диде Солтан. – Мин сине яратам бит. Әйдә, Сабрия, чык миңа кияүгә, мин сине рәнҗетмәм. – Солтан җавап көтеп кызга төбәлде.

– Солтан абый, мин бит әле мәктәп укучысы гына, кияүгә чыгу турында уйлаганым да юк,– диде кыз, егеткә моңсу гына карап.

– Укуың тәмамланырга дә күп калмады бит инде, әгәр син риза булсаң, мин күпме көтәргә дә риза. Тик синең гомер буе янәшәмдә булуыңны телим, – диде Солтан.

Сабрия аптырап калды, нәрсә дияргә соң? Әгәр, риза, дисә, ул инде ярәшелгән кыз була, әгәр, юк, дисә, Солтанны бүтән күрмәячәк. Солтан чибәр, акыллы егет, кызлар аны бик яраталар. Тик ул нишләп Сабрияне сайлаган икән?! Әллә?.. Бу куркыныч уйдан кызның күзенә яшь тулды, елап җибәрмәс өчен, иренен тешләде. Егет кызның ике яңагыннан тотып башын күтәрде, кызның бите буйлап күз яше тәгәрәп төште.

– Ник елыйсың, матурым? Мин сиңа авыр сүз әйтмәдем бит, – Солтан аптырап калды. – Син миңа әйт кенә, әгәр риза булсаң, мин сине көтәрмен, юк, дисәң, бүтән борчымам.

– Мин куркам, – диде Сабрия, – аңлыйсыңмы, Солтан абый, куркам. Минем бик бәхетле буласым килә. Үзең белеп торасың, балачагым бәхетле булмады, шулай ук әниемнең язмышын да, ялгышын да кабатларга теләмим. Әле минем бер тапкыр да егетләр белән сөйләшкәнем булмады. Әгәр син чынлап та миңа өйләнергә телисең икән, уку тәмамланганны көт.

Солтан шатлыгыннан кызны күтәреп алды, Сабрия куркуыннан кычкырып җибәрде. Тавышка Нәсимә йөгереп чыкты. Солтан кызны күтәргән килеш әбисе янына илтеп бастырды. Карчык аптырап калды.

– Нәсимә апа, – диде Солтан, – син безгә каршы түгелсеңдер бит. Уку тәмамлангач, без Сабрия белән өйләнешәбез.

– Әй, балалар, алдан шауламагыз, Аллаһ язмаган эш булмас, – диде Нәсимә. – Әйбәт кенә укуын тәмамласын әле. Аннары, зинһар өчен, килеп йөрмә, сабыр гына көтегез. Мин авылда кызым турында начар сүз чыгуын теләмим. Синең Сабриягә өйләнергә теләвеңне күп кеше аңламас, юри генә, алдарга йөри, дип уйларлар.

Солтанны озатып өйгә кергәч, әбиле-кызлы утырып елаштылар. Бер яктан шундый акыллы егетнең ятим кызга күзе төшүе гаҗәп булса, икенче яктан шатлык иде.

И, балам, бәхетең генә була күрсен инде, Алладан вакыт җитте микәнни, дип уйга чумды Нәсимә.

Нәсимә ике бала – бер ул, бер кыз үстерде. Ире фаҗигале төстә һәлак булды. Каенанасы белән икәү балаларны аякка бастырдылар, үзе гел эштә булды. Улы укуын тәмамлап, калага китеп урнашты, әйбәт эш тапты. Гаиләсе, балалары бар. Тормышлары күпләр сокланырлык. Кызы Сәвия дә укырга китте, авылга бик сирәк кайтты, ялгыш юлда йөри, диделәр, ана ышанмады. Беркөнне кичке якта сулыгып, ябыгып кайтып кергән кызын ана танымады.

– Авырыйм әле, ятып торам, – дип почмакка кереп яткан кызын борчымады ана. Тик бераздан, йоклый микән, дип караса, кызы сулыгып-сулыгып елый иде. Каенанасы өйдә юк иде.

– Кызым, ни булды? – дип өзгәләнде ана. – Авыруың көчлеме? Кай җирең авырта? Табиб чакырыйк.

– Әнием, бәгърем, әгәр мине сорасалар, монда юк, кайтмады, дип әйт, – диде Сәвия, үкси-үкси.

– Әй, Ходаем, нинди зыян иттең, әллә урлашып йөрдеңме, милиция эзлиме? – дип, Нәсимә урынга барып ауды.

Кыз тагын куркып калды. Тиз генә әнисенә су бирде.

– Юк, әнием, юк, урламадым. Минем… балам – кызым бар, бала тудыру йортыннан качтым мин. Баламның әтисе миңа өйләнергә теләми, ул бала миңа да кирәкми, – дип әнисен кочаклады Сәвия.

– Юк, кызым, балаңны иртәгә үк барып алабыз. Әле дәү әниең дә булыша ала, үзем үстерермен. Синеке, дип әйтмәбез. Минем сеңлемнең оныгы, анда һава килешми, диярбез. Сугыш вакытында да балаларны ташламадылар. Бала сиңа киртә булмас, – диде ана.

(Дәвамы бар).