Мөрәҗәгать итү һәм котлаулар бирү өчен электрон адрес:
janartat@inbox.ru,
телефон:
8 (3452) 69-57-60.
Добраться до нас можно на автобусах маршрута:
6, 32, 34, 37, 48, 51, 65, 69, 77, 78, 135к, 135м
(остановка «Автоколонна №-1228», «Школа №-39»)
ул. Шишкова, 6, 2 этаж
Быел 17 июньдә тормыш иптәшемнең бакыйга китүенә 20 ел булды. Тугыз ел гомерен – хәрби хезмәттә, 17 ел - клубта, тагын 17 елын партия кушуы буенча совхозда - үзебезнең авыл бүлекчәсендә җитәкче хезмәтен үтәде. Кайда эшләсә дә, халык ихтирамына лаек булды. Хәзерге мәчет картлары да заманында аның кул астында эшләгән механизаторлар бит. Өлкәннәр аз калды, яшьләр Төмәнгә эшкә йөриләр, вакыт җитми.
Мин инде кабат-кабат егылып мәчеткә көн дә йөри алмас хәлгә килдем. Бу җомгада, абыйларын искә төшерсеннәр дип, барып кайттым.
Мин кергәндә мәчет имамы Хәмит хаҗи үзе генә иде...
Табигать пычрана һәм бозыла барган заманда яшибез. Ашаган ризыкларыбыз консервантлар һәм без белмәгән әллә нинди хикмәтләр белән шыплап тулган.
Беркөнне “1нче канал”дан тапшыру карадым. Без яратып ашаган тавык түшкәләрен ничек итеп “эшкәртеп” сатуга чыгарганнарын күрсәттеләр. Шаккаттым. Тапшыруны алып баручы бер килолы түшкәгә шприц ярдәмендә тозлы су кертте. Менә шулай авырлыгын ярты килога арттырып, түшкәне туңдырып, сатуга чыгаралар икән. Тозлы сыекча белән бергә тәмләткечләр, буягычлар, эмульгаторлар да тутыралар икән. Эмульгаторлар – азыкның үзле, матур булуы, тиз бозылмавы өчен җаваплы...
Җәй. Эссе. Су коеныр өчен менә дигән вакыт! Ләкин куркынычсызлык кагыйдәләрен дә онытмау кирәк. Бигрәк тә балалар белән ял иткәндә, аларны күз уңаеннан югалтмау зарур. Тулырак түбәндәрәк укыгыз:
Җәй көне сулыклар, анда балаларга тиешенчә күзәтү булмау белән куркыныч та инде. Статистика күрсәткәнчә, балалар белән күңелсез хәлләр күпчелек очракта, яннарында олылар күп булганда килеп чыга. Мәсьәлә шунда, бала олыларны күрә һәм саксыз кылана, суда шуклана, чума, тирәнгәрәк кереп китә. Ә олылар, табигатьтә рәхәтләнеп ял итәләр һәм уяулыкларын югалталар.
Суда йөзәр өчен кабартылган...
Шушы көннәрдә Түбән Тәүде районы, Саз авылында Хәйруллиннар гаиләсендә бик матур никах туе үтте. Борын-борыннан килгән гадәт ул: кызны ярәшкәннән соң, кәләшнең әти-әниләре зурлап никах туе уздыралар. Кыз һәм егет ягыннан барлык туганнар, дус-ишләр, авылдашлар бу бәйрәмгә яшьләрне котлап килделәр. Саз авылында туып-үскән Зифа Илфат кызы белән Кырынкүл егете Рөстәм Ильяс улы ике ел матур гына йөргәннән соң кавышырга...
Татар халкы гомер-гомергә тыйнак һәм әдәпле. Гаиләдә нинди генә ыгы-зыгы яисә бәла-каза килмәсен, ул бервакытта да йорт эченнән чүпне урамга алып чыкмый, яисә, “Авызыңда кара кан булса да, аны кеше алдында төкермә”, дигән әйтем дә бар. Шуңа күрә бүгенге мәкаләмдә авыл һәм геройларның исемнәрен язып тормыйм.
Бу көннәрдә авылга кайтканда, каршыма бер әби очрады. Гадәттәгечә, исәнләшеп кенә узып китәсе иде, әмма бу юлы ниндидер эчке сиземләү әбидән хәл-әхвәл сорашырга мәҗбүр итте. Әби шәһәргә кузгаласы машиналы кайтучыны эзләп йөри. Башта бик ачылып та китмәде. Сөйләшә торгач, күңелләре тулып...
Табигать пычрана һәм бозыла барган заманда яшибез. Ашаган ризыкларыбыз консервантлар һәм без белмәгән әллә нинди хикмәтләр белән шыплап тулган.
Берккөнне “1нче канал”дан тапшыру карадым. Без яратып ашаган тавык түшкәләрен ничек итеп “эшкәртеп” сатуга чыгарганнарын күрсәттеләр. Шаккаттым. Тапшыруны алып баручы бер килолы түшкәгә шприц ярдәмендә тозлы су кертте. Менә шулай авырлыгын ярты килога арттырып, түшкәне туңдырып, сатуга чыгаралар икән. Тозлы сыекча белән бергә тәмләткечләр, буягычлар, эмульгаторлар да тутыралар икән. Эмульгаторлар – азыкның үзле, матур булуы, тиз бозылмавы өчен...
“Хуҗайлан авылы табигатьнең иң матур почмагында урнашкан. Иртеш елгасында су коенып, урманнарында үскән ак каеннары, наратлары, шау чәчкәләре, төрле үләннәренең матурлыгын, байлыгын күреп, сокланып үскән балалар без. Туган яклардан китеп торсак та, авылыбыз безнең күз алдыбызда. Авылдашларыбыз, Я.Зәнкиев исемендәге мәктәп укытучылары, педагогик хезмәт ветераннары хәтердән чыкмыйлар. Бүгенге язмам бу авылда туып-үскән улым Фәннүр турында. Ул Тубыл шәһәренең аскы торасында урнашкан...
Түбән Тәүде районы, Тарман авылында туып-үскән Халидә Хәсән кызы Масямова Уразбикә әнисен, аның васыятен күңел түреннән чыгара алмый.
Уразбикә Свердловск яклары, Элән авылында туа. Нарасыйның дөньяга килгән вакытыннан ил, халыкның тормыш авырлыгы төрле яклап сыный. Әнисе бер яшьлек кызының исәнлеген кайгыртып, ятимнәр йортының ишек төбендә калдырып китә, ә әбисенең күңеленә бу хәл тынычлык бирми. Ул нәни Уразбикәсен үз тәрбиясенә алып кайта, тик 3-4 елдан әби дә дөнья куя.
Бала яшәешендә төрле сынаулар, күз яшьләре, ачлык, газаплар башлана: кеше ишек төбендә, кулдан-кулга күчеп...
Авылда яшәү рәхәт. Без монда йортлар салабыз, балалар тәрбиялибез, үзебезнең һәм балаларыбызның киләчәген планлаштырабыз. Үз тормышыбызны уңайлы, куркынычсыз, лаеклы итү – безнең бурыч. Һәр гаилә нык, матди яктан тотрыклы, сәламәт һәм дөнья хәлләре белән хәбәрдар булырга тиеш. Өлкәбез губернаторы Владимир Якушев еш кына, төбәгебез генә түгел, илебездәге тынычлык гаилә иминлегенә бәйле, дип билгеләп үтә. Лев Толстой да: “Өендә бәхетле булган кеше генә бәхетле була”, - дип язган. Һәркем үз язмышын үзе төзи. Тик болар барысы да җиңел генә бирелми.
Кузакбердиевлар авылда...
Киявебез Рубин белән оныгыбыз Зөлфиянең гаилә коруларына 6 ел тулып үтте, кызлары Альбинага 5 яшь. Кодалар балалары - Алмаз белән Рубинны үзләре кебек тырыш, хезмәтне яратучы, акыллы, сабыр, кешелекле, ярдәмчел, гаилә учагын саклауны бар нәрсәдән дә өстен күрүче итеп тәрбияләгәннәр. Кода-кодагыйлар хөрмәт белән үзара йөрешеп, аралашып яшиләр. Кодаларыбыз безне дә, картларны, игътибарсыз калдырмыйлар. Кодагый Башкортостан кызы булганга, ел саен башкорт балы белән сыйлый. Габделхак кода Миңнебаев грек-рим көрәше буенча спорт мастеры, үз эшенең остасы. Маһинур кодагый өлкән хисапчы булып...
Төмән шәһәрендә матур гаилә корып Җаббаровлар яши. Ирле-хатынлы икесе дә сабыр, акыллы, хәтта аларның тавыш йомшаклыклары, итагатьлекләре дә бер-берсенә туры килеп тора.
Илнур Илдус улы Түбән Тәүде районы, Казанлы авылында, ә Рәзилә Әхмәт кызы шул ук районнан – Киндерледә туып-үскән кыз.
Алар туйда танышалар. Еллар буена бер-берсен сынап йөрүдән мәгънә тапмыйча 5 айдан соң кавышырга уйлыйлар.
Ислам динендә изге гамәлләрнең берсе булып никах санала һәм ул мәхәббәт, мәрхәмәт нигезендә төзелергә тиеш. Кешеләрнең дөнья тормышында беренче бурычлары иманлы яшәү һәм иман белән дөньядан...
Төмән районы, Ямбай авылында ике тату гаилә бу көннәрдә 55 еллык туй юбилейларын үткәрәләр. Алар бу авылда туып-үскәннәр, күршеләр, дуслар. Авыл ветераннары бу матур гаиләләр турында: “Языгыз әле үзебезнең “ Яңарыш” ыбызга. Алар бит яшьләргә үрнәк булып торалар!” - дигәч, мин язарга булдым.
Назия апа белән Хәлит абый Моратовлар 1961нче елның 7 апрелендә язылышып, тормыш корып җибәрәләр. Хәлит абый Калинин исемендәге колхозда комбайнчы, слесарь, тракторчы булып эшли. Аннары 1988нче елдан “ Сибнефтемаш” заводында стропальщик hөнәрен үзләштерә hәм лаеклы ялга чыкканчы бу оешмада...
Гаиләдәге аерылышу һәм буйдаклык проблемаларын күтәргәндә иң мөһиме – җенси мәсьәләләргә тукталыйк. Уйлап карыйк! Гаиләне гаилә итеп торган иң зур сәбәп нәрсә?
Әлбәттә, мәхәббәт. Ир һәм хатын арасындагы сөю, хөрмәт һәм бер-береңә булган рәхимлелек. Әгәр дә тагын да эчкәрәк кереп “Мәхәббәтнең дәвамлылыгына, ныклыгына нәрсә сәбәп?” дип сорасак, уйланып калабыз. Чөнки бу бездә ят санала. Бездә бит гаилә бәхете хатын-кызга кирза итек кидереп, бер кулына носилка, икенчесенә көрәк тоттырып, коммунизм төзү һәм айга очу иде.
Ә чынында исә, ир белән хатын арасындагы мөнәсәбәтнең...
Баласыз гаилә була алмый, дисәм, бәлки, дөрес тә булмас. Кайбер парлар яшәп тә калалар. Әмма аларның да күпчелеге асрамага бала алалар, яисә аларда Таһир, Зөһрә мәхәббәте булса гына. Тиккә генә әйтмиләрдер, балалы йорт – бәхетле йорт, дип. Балалар бит алар илнең дә, гаиләнең дә киләчәге.
Кырынкүл авылында яшәүче Лилия Равил кызы белән Тәүфыйк Тимергали улы Вафиннар гаиләсендә 16 ел бала булмады. Алар да көчле мәхәббәт нигезендә кавышып, 1999 елда Түбән Тәүде районына керүче Казанлы авылында гөрләтеп туй ясадылар. Җәйнең бик матур көненә туры килде туй. Ишек алдында, яшел чирәмле...
Төмән шәһәрендәге «Әминә» хәләл кафесында Төмән өлкәсенең яшьләр мәдәни-эшлекле үзәге «Төзүче» милләтләр мәдәнияте сараеның татар мәдәнияте бүлеге белән берлектә балалар өчен Мәүлет бәйрәме үткәрде.
Чара Коръән уку белән башланды. Балалар шигырьләр сөйләделәр, викториналарда катнаштылар. Нәшидләр, салаватлар яңгырады. Тагын да Мөхәммәд (с.г.в.) пәйгамбәр турында мультфильм карадылар. Күпләре милли һәм дини чарада беренче генә тапкыр катнашмый инде, шуңа да балалар актив булдылар. Балаларга традицион ислам кыйммәтләре турында яшьтән үк аңлатырга кирәк, аларга пәйгамбәребез (с.г.в.)...
